Көбінесе ауру себептерін шын мәнінде олар жасырылған жерден емес, басқа жерден іздейді. Денсаулықты зақымдайтын қасиеттерге кез келген нәрсені жатқызады: микротолқынды пештен қарапайым сүтке дейін. Бірақ негізінде бұл тек қауесеттер мен жорамалдар,ал сенімді болу және нағыз қауіптерден сақтану үшін дәлелдер мен ғылыми зерттеулерге негізделген білімге ие болу жеткілікті. Бүгін біз бауырдың денсаулығына әсер ететін факторлар туралы айтамыз.
Бауыр қалпына келтіруі мүмкін. Тіпті тұтас мүшенiң бір бөлігі жоғалған кезде — біраз уақыттан кейін ол өзінің бастапқы өлшеміне дейін қалпына келтіріледі. Бірақ бұл бауыр жасушалары зақымдалмаған кезде жұмыс істейді. Міне гепатоциттердегі елеулі, кейде өлімге әкелетін өзгерістерді шақыратын бірнеше дәлелденген факторлар:
Осы факторлардың әр қайсысы туралы бөлек айтып өтеміз.
Бірінші кезекте, бауырды зақымдайтын жұқпалар туралы айтылатын кезде, гепатит еске түседі. Бірақ түрлі гепатит вирустары бар, олардың берілу жолдары, болжамдары мен емі мүлдем басқа. Олар әрдайым сарғаюмен қоса жүрмейді.
Адамдар жиі А, В, С мен D вирусты гепатиттермен соқтығысады.
Тек А гепатиті, бәріне белгілі Боткин ауруы, B, C мен D типті вирустарға қарағанда, кір қол, кірленген ыдыс арқылы жұғады. Бұл вирустар адам ағзасына қанмен, кірленген медициналық, стоматологиялық, маникюрлік жабдықтармен жанасу кезінде, қорғалмаған жыныстық қатынас арқылы түседі. Бұл парентеральді (асқазан жолдарынан тыс) таралу жолдары деп аталады. Және дәл парентеральді вирустар созылмалы түрге айналуы мүмкін.
Гепатит вирустары гепатоциттерді зақымдап, олардың қызметін бұзып, бауыр жасушасында өмір сүріп, көбейеді. Созылмалы гепатит нәтижесінде бауыр циррозы мен бауыр обырының себебі болуы мүмкін.
В мен А гепатиттерінің алдын алу шаралары вакцинация мен гигиена шараларын сақтау. C мен D гепатиттеріне келетін болсақ – олардан вакцина жоқ, сондықтан тек қанмен түйісуді минималдау ғана.
Алкоголь 60-тан аса түрлі аурулармен байланысты, бірақ бауыр аурулары бар емделушілерге ол мүлде қарсы көрсетілген. Этил спирті кез келген концентрацияда канцероген мен бауырға уытты у болып табылады. Ол гепатоциттер жарғақшасын бұзып, оларды өлтіреді. Демек, онсыз да аурумен әлсіретілген бауыр өзінің қызметтерін жоғалтады. Ұзақ уақыт алкогольді қабылдау келесілерге алып келеді:
Адам денсаулығына алкогольдің шартты қауіпсіз дозасы туралы әңгіме басталатын болса, мамандар пікірлері бірікпейді. Бірақ ДДСҰ алкогольдің қауіпсіз дозасы жоқ, яғни аз болса жақсы, ал ең дұрысы – мүлде қабылдамау.
Ең бірінші бауырға зиян келтіретін дұрыс тамақтанбау – майлы тамақ. Айта кететіні, үлкен зиянды келесілер келтіреді:
Тамақпен шамадан тыс майлардың келуі ең жиі бауыр ауруларының бірі – алғашқы майлы гепатоз немесе бауырдың май басу себебі болып табылады. Бұл патология ересек тұрғындардың шамамен үштен бір бөлігінде кездеседі, бірақ ұзақ уақыт бойы өзі туралы білдірмейді және бұл өте қауіпті, өйткені бауырды сақтап қалуға болатын қымбат уақыт өтіп жатыр. Майлы гепатоз кезінде бауыр майлы тіндерге айналып, басқа өзінің қызметтерін орындай алмайды.
Майлы гепатоз бойынша тәуекел тобына жатады:
Тәуекел факторлары үйлескен кезде, алғашқы майлы гепатоздың даму ықтималдығы жоғарылайды.
Іс жүзінде әр дәрілік препарат бауырда метаболизденеді. Бауыр дәрілік заттың соңғы ыдырау өнімін жояды, кейбір дәрілік заттар сонда белсенді түрге ауысады. Кейбір дәрілік заттар гепатоуытты болып келеді.
Кейде, дәрілік заттың гепатоуыттылығы туралы біле тұра, дәрігерлер дәрілік затты қолдануға мәжбүр болады, себебі басқа таңдау жоқ: алда емделуші өмірі туруы мүмкін. Және емдеу курсынан кейін бауыр қайта қалпына келтіру мен сол күйде ұстап тұруды талап етеді.
Айтпақшы, препараттың шығу тегі өте маңызды емес. Тіпті дәрілік шөптер бауыр ферменттерімен ісі бар және синтезделген дәрілерден кем емес зиян келтіруі мүмкін.
Бауырдың дәрімен зақымдануының жиі себебі өзін-өзі емдеу, яғни дозаны дұрыс таңдамау, қолдану ұзақтығы және негізсіз тағайындау болып табылады. Мысалы, бауырды зақымдайтын дәрілік зат бәріне белгілі парацетамол. Осы дәрілік заттың дозасын жоғарылату, сонымен қатар ұзақ уақыт бойы қабылдау дәрілік гепатитке әкелуі мүмкін. Сондықтан, дәрігердің тағайындауынсыз препараттарды өз бетінше қабылдамаған дұрыс.
Қазіргі таңда біз өмір сүріп жатқан әлемді экология жағынан таза деп айту қиын. Әсіресе қалаларда. Пайдаланылған газдарда, мысалға, тек қана көмірқышқыл газы ғана емес, сонымен қатар фенол мен қорғасын сияқты гепатоуытты заттар бар. Жанармайдың жану өнімдері мен басқа көмірсутектен бөлек, бауыр үшін ауыр қатерлердің бірі – ауыл шаруашылығында қолданатын пестицидтер мен басқа химикаттар. Кейде фермерлер санитарлық нормаларды сақтамайды. Бұл үстелге лас көкөністер мен жемістердің келуіне алып келеді.
Жоғарыда аталғандардың барлығы - біздің бауырымыз күн сайын қандай күшті еңбек атқаратыны туралы ойлануға себеп. Дұрыс тамақтану мен өмір салты туралы ойлау, жеткілікті демалу мен белсенді қимылдау, негізсіз дәрілік заттарды қабылдамау, мүмкіндігінше алкольді қабылдауды минималдау немесе мүлдем бас тарту – осы үшін бауырыңыз сізге «рахмет» айтады.
MAT-KZ-2100170_V1.0_04_2021
Часто причины заболеваний ищут совсем не там, где они прячутся на самом деле.
Приписывают повреждающие здоровье свойства чему угодно: от микроволновых печей до простого молока. Но в основном это лишь слухи и домыслы, а чтобы быть уверенным и уберечься от настоящих опасностей, достаточно обладать знаниями, основанными на доказательствах и научных исследованиях. Сегодня мы расскажем о факторах, которые влияют на здоровье печени.
Печень может регенерировать. Даже при потере части целого органа — через некоторое время он восстановится до своих первоначальных размеров2. Но всё это работает тогда, когда клетки печени не повреждены. Вот несколько доказанных факторов, которые вызывают серьезные, а иногда фатальные изменения в гепатоцитах:
О каждом из этих факторов расскажем в отдельности.
В первую очередь, когда речь заходит об инфекциях, поражающих печень, вспоминается гепатит. Но есть разные вирусы гепатитов, у них совершенно разные пути передачи, прогнозы и лечение. Даже не всегда они сопровождаются желтухой.
Чаще всего человек сталкивается с вирусами гепатитов А, В, С и D.
Только гепатит А, всем известная болезнь Боткина, передается через грязные руки, загрязненную воду, в отличие от вирусов типов B, C и D. Эти вирусы попадают в организм человека посредством контактов с кровью и загрязненным медицинским, стоматологическим, маникюрным оборудованием, при незащищенном половом акте. Это называется парентеральный путь передачи. И именно парентеральные вирусы могут перетекать в хроническую форму.6
Вирусы гепатитов живут и размножаются в клетках печени, разрушая гепатоциты и нарушая их функции. Хронический гепатит в итоге может стать причиной цирроза и рака печени.
Мерой профилактики гепатитов B и A будет вакцинация и соблюдение мер гигиены. Что касается гепатитов C и D — вакцин от них нет, поэтому только минимизация контактов с кровью.6
Алкоголь связан более, чем с 60 различными заболеваниями, но пациентам с болезнями печени он противопоказан абсолютно. Этиловый спирт в любой концентрации является канцерогеном и гепатотоксичным ядом. Он разрушает мембраны гепатоцитов и убивает их. А значит, печень теряет свои функции и без того подорванные болезнью. Длительное употребление алкоголя приводит к:
Когда речь заходит об условно безопасной дозе алкоголя для здорового человека, то мнения специалистов расходятся. Но ВОЗ считает, что безопасной дозы алкоголя не существует, то есть чем меньше, тем лучше, а в идеале — вовсе не употреблять.
В первую очередь неправильное питание, которое вредит печени - это жирная пища. Причем, больший вред наносят:
Избыточное поступление жиров с пищей является причиной одного из самых частых заболеваний печени — первичного жирового гепатоза или жирового перерождения печени5. Эта патология встречается у примерно трети взрослого населения3, но часто долго не даёт о себе знать и это самое опасное, ведь уходит драгоценное время, когда еще можно спасти печень. При жировом гепатозе печень перерождается в жировую ткань и не может больше выполнять свои функции.
В группе риска по жировому гепатозу находятся:
При сочетании факторов риска вероятность развития первичного жирового гепатоза увеличивается. И также надо помнить, что худые люди и люди с нормальной массой тела (до 7%) тоже подвержены данной патологии.
Практически каждый лекарственный препарат метаболизируется в печени. Печень уничтожает конечные продукты распада лекарства, некоторые лекарства трансформируются там в активную форму. Некоторые лекарства и вовсе являются гепатотоксичными.
Иногда, даже зная о гепатотоксичности препарата, врачам приходится применять лекарство, потому, что нет иного выбора: на кону может стоять жизнь пациента. И после курса лечения печень требует восстановления и поддержки.
Кстати, совершенно не важно — какого происхождения препарат. Даже отвары лекарственных трав имеют дело с ферментами печени и могут навредить не меньше синтезированных лекарств.
Часто причиной лекарственного поражения печени является самолечение, а значит неправильный выбор дозы, длительности применения и необоснованное назначение. Например, одним из поражающих печень препаратов является знакомый каждому парацетамол. Превышение дозы этого вещества, а также долгое его применение, может привести к лекарственному гепатиту. Поэтому, лучше всего не принимать препараты самостоятельно без назначения врача.
Сегодня мы живём в мире, который сложно назвать девственно-чистым в плане экологии. Особенно в городах. Выхлопные газы, к примеру, содержат не только углекислый газ, но и такие гепатотоксичные вещества, как фенол и свинец. Кроме продуктов горения бензина и других углеводородов, одна из серьезных опасностей для печени — пестициды и другие химикаты, используемые в сельском хозяйстве. Порой фермеры не соблюдают санитарные нормы. Это приводит к тому, что на стол попадают загрязненные овощи и фрукты.
Всё вышеперечисленное — повод задуматься о том, какой титанический труд ежедневно выполняет наша печень. Думать о здоровом питании и образе жизни, достаточно отдыхать и в то же время активно двигаться, не принимать необоснованно лекарственные препараты, по возможности минимизировать или вовсе отказаться от употребления алкоголя — за всё это ваша печень скажет вам «спасибо».
MAT-KZ-2100170_V1.0_04_2021
